یکی از مراجعات پرتکرار در کلینیک‌های دندانپزشکی، مشاهده‌ی برآمدگی یا توده‌ای غیرعادی روی لثه است که در اصطلاح عامیانه به آن «گوشت اضافه لثه» گفته می‌شود. این وضعیت ممکن است پس از کشیدن دندان، جراحی، درمان ارتودنسی یا حتی بدون هیچ علت مشخصی دیده شود.
اگر شما هم چنین برآمدگی‌ای را در دهان خود مشاهده کرده‌اید، احتمالاً این پرسش‌ها برایتان پیش آمده است:
🔹 آیا این گوشت اضافه خطرناک است؟
🔹 آیا خودبه‌خود از بین می‌رود یا نیاز به جراحی دارد؟
🔹 و اصلاً چرا ایجاد می‌شود؟
📌 گوشت اضافه لثه چیست؟
گوشت اضافه لثه یا هیپرپلازی لثه (Gingival Hyperplasia) به رشد بیش از حد یا غیرطبیعی بافت لثه گفته می‌شود. این رشد معمولاً در اثر تحریک، التهاب، تغییرات هورمونی، مصرف برخی داروها یا بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود.
این وضعیت با «لبخند لثه‌ای (Gummy Smile)» متفاوت است. در لبخند لثه‌ای، لثه در زمان لبخند بیش از حد دیده می‌شود اما بافت سالم است؛ در حالی‌که در گوشت اضافه، بافت ملتهب و بزرگ‌شده است.
🔬 علل اصلی ایجاد گوشت اضافه لثه
| گروه علت | توضیح علمی | مثال‌های بالینی |
| التهاب مزمن | شایع‌ترین علت؛ تجمع پلاک و جرم دندانی موجب التهاب و تکثیر بافت لثه می‌شود. | رعایت نکردن بهداشت دهان، ترمیم‌های ناصاف، گیر غذایی |
| هورمونی | تغییرات هورمونی می‌تواند پاسخ بافت لثه به پلاک را افزایش دهد. | دوران بارداری، بلوغ، یائسگی |
| دارویی | برخی داروها باعث تحریک رشد سلول‌های لثه می‌شوند. | فنی‌توئین، سیکلوسپورین، نیفدیپین |
| تحریکی یا ضربه‌ای | تحریک مداوم بافت لثه توسط جسم خارجی. | براکت ارتودنسی، دندان مصنوعی لق، لبه ترمیم تیز |
| ژنتیکی (ارثی) | بیماری فیبروماتوز ارثی لثه (HGF) که باعث ضخیم شدن تدریجی لثه می‌شود. | بروز از دوران کودکی |
| سیستمیک (عمومی) | برخی بیماری‌ها بر رشد بافت‌های دهان اثر می‌گذارند. | لوکمی، دیابت کنترل‌نشده |
| پری‌ایمپلنت واکنش | واکنش بافت به جسم خارجی یا التهاب اطراف ایمپلنت. | رعایت نکردن بهداشت اطراف ایمپلنت |
گوشت اضافه لثه در موقعیت‌های خاص
🔸 بعد از کشیدن دندان
در دوران ترمیم طبیعی ممکن است بافت گرانولاسیون (ترمیمی) رشد کند. اگر این بافت بیش از اندازه رشد کرده یا دردناک و مزاحم باشد، باید توسط دندانپزشک بررسی و در صورت لزوم برداشته شود.
🔸 در بیماران ارتودنسی
براکت‌ها و سیم‌های ارتودنسی به‌دلیل دشواری در تمیز کردن، می‌توانند باعث تجمع پلاک و التهاب شوند. در نتیجه، لثه در اطراف براکت متورم می‌شود. رعایت دقیق بهداشت دهان، استفاده از برس بین‌دندانی و واترجت، کلید پیشگیری است.
🔸 در کودکان
در کودکان می‌تواند ناشی از التهاب ساده یا عوامل ژنتیکی (HGF) باشد. پیگیری دوره‌ای، کنترل پلاک و آموزش صحیح مسواک‌زدن اهمیت زیادی دارد.
🔸 اطراف دندان عقل یا دندان شکسته
دندان عقل نیمه‌رویش یا لبه‌های تیز دندان شکسته، لثه را تحریک می‌کنند. در این موارد معمولاً درمان علت (کشیدن یا ترمیم) مشکل را برطرف می‌کند.
🔸 ناشی از دندان مصنوعی (Epulis Fissuratum)
در بیماران دارای دندان مصنوعی، فشار لبه‌های لق یا تیز پروتز سبب رشد گوشت اضافه می‌شود. درمان شامل تنظیم یا تعویض پروتز و در موارد شدید، جراحی برداشت بافت است.
🔸 بعد از ایمپلنت
اگر اطراف ایمپلنت برآمدگی یا تورم ایجاد شود، باید فوراً بررسی شود. این حالت می‌تواند نشانه‌ی پری‌ایمپلنت موکوزیت یا پری‌ایمپلنتیت باشد. تأخیر در درمان ممکن است باعث تحلیل استخوان و لق شدن ایمپلنت شود.
⚠️ آیا گوشت اضافه لثه خطرناک است؟
در بیشتر موارد، خوش‌خیم و قابل درمان است، اما اگر نادیده گرفته شود می‌تواند منجر به:
- خون‌ریزی و بوی بد دهان
- سختی در مسواک‌زدن و تمیز کردن
- التهاب مزمن و تحلیل استخوان
- تغییر فرم لبخند و ظاهر لثه
در موارد نادر، ضایعاتی شبیه گوشت اضافه ممکن است نشانه بیماری‌های جدی‌تر باشند؛ بنابراین بررسی تخصصی الزامی است.
🧪 تشخیص دقیق چگونه انجام می‌شود؟
- معاینه کامل دهان و لثه توسط متخصص پریودنتولوژی
- بررسی سابقه پزشکی و دارویی
- تصویربرداری رادیوگرافی یا CBCT در صورت نیاز
- در موارد مشکوک، انجام نمونه‌برداری (بیوپسی) برای بررسی پاتولوژیک
🩺 درمان گوشت اضافه لثه — مرحله به مرحله
۱. حذف علت و کنترل التهاب
- جرم‌گیری و تمیز کردن حرفه‌ای
- آموزش مسواک و نخ دندان
- استفاده کوتاه‌مدت از دهان‌شویه کلرهگزیدین ۰.۱۲٪
۲. حذف عوامل تحریکی
- تنظیم براکت، ترمیم یا پروتز
- برداشتن پلاک و جرم زیر لثه
- اصلاح ترمیم‌های زبر یا لبه‌دار
۳. بازبینی دارویی
در صورت ارتباط با داروها، پزشک معالج ممکن است داروی جایگزین یا دوز پایین‌تر را تجویز کند.
۴. درمان‌های تخصصی جراحی
- ژنژیوکتومی (Gingivectomy): برداشت بافت اضافی با تیغ یا لیزر
- ژنژیوالوپلاستی (Gingivoplasty): فرم‌دهی زیبا و طبیعی به لثه پس از برداشت
- لیزردرمانی: روش جدید، بدون خون‌ریزی و با ترمیم سریع‌تر
- ارسال نمونه برای آزمایش بافت‌شناسی در موارد خاص
۵. نگهداری و پیشگیری از عود
ویزیت‌های منظم هر ۳ تا ۶ ماه، کنترل پلاک و رعایت دقیق بهداشت دهان
🪷 درمان‌های خانگی کمکی (نه جایگزین درمان حرفه‌ای)
- شست‌وشوی دهان با آب نمک ولرم ۲–۳ بار در روز
- استفاده از دهان‌شویه ضدباکتری تجویز‌شده
- مسواک نرم و نخ دندان روزانه
- پرهیز از لمس یا بریدن بافت در منزل
🧠 پیشگیری از گوشت اضافه لثه
- مسواک و نخ دندان روزانه
- جرم‌گیری هر ۶ ماه
- تنظیم پروتز یا براکت در صورت لق بودن
- کنترل دقیق در دوران بارداری و ارتودنسی
- بررسی داروهای مصرفی با پزشک
- معاینه سالانه توسط متخصص لثه
❓ پرسش‌های متداول درباره گوشت اضافه لثه
۱. آیا گوشت اضافه لثه خطرناک است؟
در اکثر موارد خوش‌خیم است، ولی در موارد خاص ممکن است نشانه التهاب شدید یا بیماری جدی‌تر باشد.
۲. آیا گوشت اضافه خودبه‌خود از بین می‌رود؟
اگر ناشی از التهاب خفیف باشد، با جرم‌گیری و رعایت بهداشت ممکن است برطرف شود، اما در بیشتر موارد نیاز به درمان حرفه‌ای دارد.
۳. آیا می‌توان گوشت اضافه را در خانه برداشت؟
خیر، هرگز. این کار باعث خون‌ریزی، عفونت و آسیب بافتی می‌شود.
۴. آیا گوشت اضافه در بارداری طبیعی است؟
بله، در دوران بارداری به‌علت تغییرات هورمونی ممکن است ایجاد شود و معمولاً بعد از زایمان کاهش می‌یابد؛ ولی اگر بزرگ یا دردناک باشد باید بررسی شود.
۵. آیا درمان با لیزر بهتر از جراحی است؟
لیزردرمانی دقت بالاتر، خون‌ریزی کمتر و ترمیم سریع‌تر دارد، ولی نوع درمان باید بر اساس شرایط بیمار انتخاب شود.
۶. گوشت اضافه لثه بعد از ایمپلنت خطرناک است؟
بله، می‌تواند نشانه التهاب اطراف ایمپلنت باشد. باید سریعاً بررسی شود تا از تحلیل استخوان جلوگیری شود.
۷. آیا گوشت اضافه در کودکان نگران‌کننده است؟
در اغلب موارد خیر، اما اگر رشد سریع یا مانع رویش دندان شود، نیاز به معاینه دارد.
۸. آیا گوشت اضافه بر روی لثه باعث بوی بد دهان می‌شود؟
بله، چون محل تجمع باکتری و پلاک است.
۹. آیا می‌توان از داروی خاصی برای از بین بردن گوشت اضافه استفاده کرد؟
خیر، هیچ داروی خانگی مؤثری برای از بین بردن بافت رشد‌یافته وجود ندارد. درمان تخصصی لازم است.
۱۰. آیا هیپرپلازی دارویی قابل پیشگیری است؟
با رعایت دقیق بهداشت دهان و معاینه دوره‌ای، شدت آن قابل کنترل است، اما کاملاً قابل پیشگیری نیست.
۱۱. چه مدت بعد از جراحی لثه باید مراقبت کرد؟
معمولاً ۷ تا ۱۴ روز، با رعایت رژیم نرم، پرهیز از سیگار و حفظ بهداشت ملایم.
۱۲. آیا گوشت اضافه لثه می‌تواند عود کند؟
اگر عامل ایجادکننده (پلاک، دارو یا تحریک مکانیکی) باقی بماند، بله؛ ولی با رعایت اصول نگهداری احتمال عود بسیار پایین است.
۱۳. آیا گوشت اضافه در بیماران دیابتی شایع‌تر است؟
بله، چون سیستم ایمنی ضعیف‌تر و ترمیم بافت کندتر است. کنترل قند خون بسیار مهم است.
۱۴. آیا گوشت اضافه نشانه سرطان دهان است؟
در بیشتر موارد خیر، اما ضایعاتی که رشد سریع، خون‌ریزی خودبه‌خودی یا زخم ماندگار دارند باید نمونه‌برداری شوند.
۱۵. آیا پس از درمان گوشت اضافه، فرم لثه طبیعی می‌شود؟
بله، با تکنیک‌های ژنژیوالوپلاستی و لیزر، فرم لثه قابل بازسازی و زیبایی لبخند به‌طور کامل قابل اصلاح است.
👨⚕️ دکتر محمد حسینی هوشیار
دکتر محمد حسینی هوشیار
هیات علمی پریودنتولوژی و جراحی ایمپلنت – دانشگاه علوم پزشکی تهران
تمرکز بر: ایمپلنت دیجیتال، جراحی‌های لثه کم‌تهاجمی، لیزر و بی‌حسی دیجیتال
📍 آدرس: تهران، الهیه خیابان بیدار پ ۱۵– مطب تخصصی دکتر محمد حسینی هوشیار
📞 تلفن تماس: 02122659734
🔹 متخصص درمان بیماری‌های لثه و بافت نرم اطراف ایمپلنت
🔹 اجرای جراحی‌های بازسازی لثه، جراحی زیبایی و درمان‌های کم‌تهاجمی با لیزر
